Pomnik biskupa Antoniego Baranowskiego odsłonięty został przed Bazyliką Sejneńską w 1999 r. Jego autorem i wykonawcą był Gedyminas Jakubonis prof. rzeźby na Uniwersytecie Wileńskim.

Biskup Antonii Baranowski był postacią niezwykłą tak dla Polaków, jak i dla Litwinów. Urodził się 17-go stycznia 1835r. w Oniksztach, na Żmudzi, w rodzinie chłopskiej. Jego ojciec, pracownik zarządu gminnego był człowiekiem światłym, posługującym się biegle w mowie i piśmie językiem polskim oraz rosyjskim. Matką przyszłego biskupa była znana wśród Żmudzinów śpiewaczka. Oboje rodzice starali się za wszelką cenę edukować swoje dzieci, zapewniając wykształcenie nie tylko Antoniemu, ale także jemu braciom.

Antoni Baranowski od wczesnej młodości rozumiał, że największym ograniczeniem w dążeniu do wyższych celów jest status społeczny rodziny, w jakiej się urodził. Dlatego też z wielkim wysiłkiem dążył do tego, aby być kowalem swego losu.

Mając sześć lat rozpoczął naukę, ucząc się przez pierwsze dwa lata w języku polskim, a następnie w języku rosyjskim. Jako czternastolatek zaczął układać i zapisywać wiersze, a także pisać dziennik (po polsku), zakończony ostatnim wpisem w lipcu 1856 r.

Antoni Baranowski był człowiekiem „nad podziw” inteligentnym, wrażliwym, obdarzonym siłą wewnętrzną, cechującym się silną osobowością oraz indywidualizmem, a nade wszystko wyróżniającym się genialną pamięcią.

Jako nastolatek uczęszczał do szkoły kształcącej urzędników gminnych w Rumszycach. Dzięki proboszczowi tamtejszej parafii ks. Wyszyńskiemu Baranowski miał dostęp do biblioteki i możliwość korzystania z książek. Czytał wielkich polskich poetów, a także nowszą literaturę angielską. W ten sposób czerpał natchnienie, pisał wiersze, a także przenosił na papier gorycz z powodu odebrania marnej edukacji, kiepskiego pochodzenia i pustek w kieszeni.

W trakcie nauki w Rumszycach nabył nawyk samodzielnej nauki. W sposób wyjątkowy potrafił narzucić sobie dyscyplinę. Nigdy nie opuszczały go wysokie aspiracje. Interesowały go kwestie teologiczne, językoznawstwo oraz matematyka. Miał talent matematyczny. Jak twierdził – matematyką zajmował się dla usprawnienia umysłu.

Antoni Baranowski miał dość ładny głos oraz zdolności muzyczne. Sam komponował muzykę do swoich tekstów. Pod koniec życia pochłonęło go układanie pieśni religijnych i komponowanie do nich melodii. Przez kilka ostatnich lat życia biskup Baranowski napisał około 30-tu pieśni religijnych, do których skomponował melodie.

Był samoukiem w dziedzinie językoznawstwa. Na potrzeby swoich wykładów w seminarium napisał podręcznik gramatyki języka litewskiego. Był badaczem i znawcą jedenastu dialektów języka litewskiego, a dodatkowo dogłębnie studiował historię piśmiennictwa litewskiego.

Wśród Litwinów dominowała dwujęzyczność. Językiem rodzinnym, domowym, nierzadko językiem dzieciństwa był język litewski. Natomiast językiem publicznym, półoficjalnym, miasta czy dworu był język polski. Dwujęzyczność rozumiana była jako stan naturalny, nieodzownie konieczny oraz funkcjonalny. Samą dwujęzyczność rozumiano jako wartość. Stąd większość utworów Antoniego Baranowskiego (wierszował również listy do rodziców) pisana była po polsku. Rzadko pisał w dialekcie oniksztyńskim. Motywem decydującym o wyborze języka litewskiego w trakcie pisania było wspomnienie domu, uczucie tęsknoty za stronami rodzinnymi. Utwór „Borek Oniksztyński” – napisany w dialekcie oniksztyńskim zapewnił Antoniemu Baranowskiemu miejsce wśród największych poetów XIX wieku.

W 1856 roku Baranowski wstąpił do Seminarium Duchownego w Worniach. W czasie nauki w seminarium, natchniony uczuciami litewskiego patriotyzmu, Baranowski coraz częściej pisał wiersze w języku mu bliskim. Dużo czasu poświęcał również na doskonalenie języka polskiego.

„…był z urodzenia i z wyboru prawdziwym litewskim patriotą, ale specyficznego charakteru: twierdził On, że zbawienie Litwy leży tylko w ścisłej jedności z Polakami”.

Po dwóch latach nauki w Worniach dzięki zdolnościom oraz fenomenalnej pamięci, Baranowski został wysłany do Petersburskiej Akademii Duchownej, a następnie kontynuował studia w Monachium. Jednak większość swego życia Antoni Baranowski spędził w Kownie (1866-1897), mieście wielonarodowościowym i wielokulturowym. Był to okres jego kariery kościelnej. W latach 1867-1884 pełnił funkcję profesora Seminarium Duchownego. W 1884r. otrzymał nominację na sufragana Diecezji Żmudzkiej.

Kiedy był już biskupem, swoim zachowaniem, sposobem bycia, stylem rozmowy oraz wielkoświatowymi manierami zaskakiwał rozmówców, co w jednych budziło podziw, w innych zawiść.

Na powołanie Antoniego Baranowskiego na biskupa sejneńskiego miał znaczenie Jego litewski rodowód, jak też powszechnie znana rezerwa wobec litewskiego ruchu narodowego. Ponadto władzom zależało na publicznej deklaracji troski o wzajemny stosunek parafian – Polaków i Litwinów.

Pomimo oskarżeń o dążenia wolnościowe i antyrosyjską postawę Antoni Baranowski objął diecezję w Sejnach. Aprobata nominacji Baranowskiego na biskupa Sejn miała być dowodem rosyjskiej polityki ugody z Watykanem.

Ceremonia składania przysięgi odbyła się w dniu 21 listopada 1879r. w Petersburgu. Do zebranych nowo konsekrowany biskup sejneński zwrócił się po litewsku, czym podkreślił swoją narodowość. Wzbudziło to wielki aplauz. Ingres do katedry sejneńskiej miał miejsce w dniu 28 grudnia 1897r. Antoni Baranowski był siódmym biskupem w diecezji sejneńskiej. Na pierwszego litewskiego biskupa w Sejnach czekało trudne zadanie łagodzenia napięć na tle narodowościowym. Biskup Baranowski twierdził, że język litewski i polski są dla niego równe i równie bliskie. Podkreślał, że jego litewskie pochodzenie nie oznacza stronniczości. Niejednokrotnie dawał temu wyraz w trakcie swojej pracy w Sejnach.

Biskup Antoni Baranowski odegrał znaczącą rolę w życiu religijnym polsko-litewskiego pogranicza kulturalnego. Uważał, że każdy naród ma prawo do modlenia się w języku ojczystym. Jako pierwszy przemówił do wiernych w diecezji sejneńskiej po litewsku. Wprowadził w podległych parafiach powielanie katechizmu przetłumaczonego przez niego na język litewski.

Biskup Baranowski zakazał faworyzowania któregokolwiek z języków i nakazał dostosowanie się do potrzeb wiernych. Bliższa mu była droga ewolucji w stosunku obu narodów. Biskup starał się, aby prawa mniejszości w danej parafii były respektowane – zarówno polskiej, jak też litewskiej.

Biskup Antoni Baranowski zmarł w Sejnach w dniu 27 listopada 1902r. Został pochowany w Katedrze Sejneńskiej – trumnę ze zwłokami zamurowano w prawej niszy kaplicy NMP.

Pomnik biskupa Antoniego Baranowskiego odsłonięty został przed Bazyliką Sejneńską w 1999 r. Jego autorem i wykonawcą był Gedyminas Jakubonis prof. rzeźby na Uniwersytecie Wileńskim.